Jak możemy Ci pomóc?

Przestępstwo stalkingu i ...

Przestępstwo stalkingu i ochrona prawna ofiar

Nowelizacja Kodeksu karnego z dnia 25 lutego 2011 r. ustanowiła w art. 190a nowe – nieznane dotąd w Polsce..

Nowelizacja Kodeksu karnego z dnia 25 lutego 2011 r. ustanowiła w art. 190a nowe – nieznane dotąd w Polsce – przestępstwo uporczywego nękania, nazywane powszechnie stalkingiem. Mimo że ustawa zmieniająca Kodeks karny weszła w życie 6 czerwca 2011 r., temat stalkingu jest wciąż nowy, a wręcz obcy większości społeczeństwa, przynajmniej w zakresie ochrony prawnej oraz znamion czynu zabronionego.

Przygotowanie propozycji zmian w Kodeksie karnym poprzedzone zostało badaniami ankietowymi, które przeprowadził Instytut Wymiaru Sprawiedliwości na zlecenie Ministerstwa Sprawiedliwości w grudniu 2009 r. Były to pierwsze badania na temat stalkingu na tak szeroką skalę, które wykazały, że 10% badanych padło ofiarą stalkerów. W efekcie wprowadzono do Kodeksu karnego następujący m.in. przepis: kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 (art. 190a § 1 k.k).

Omawiane zagadnienie nie jest jednakże tak proste, jak może się wydawać. W żadnym akcie prawnym nie znajdziemy legalnej definicji nękania. Jest to wyrażenie nieostre, które w trakcie rozpatrywania konkretnych czynów sprawczych może przysporzyć problemy w ich zakwalifikowaniu. Nie jest ponadto możliwe stworzenie zamkniętego katalogu czynów wypełniających znamiona stalkingu, ale przykładowo można do nich zaliczyć: głuche, nocne, obsceniczne telefony; niechciane SMS-y i e-maile; wystawanie pod domem lub miejscem pracy ofiary oraz podglądanie jej; nachodzenie ofiary w miejscu zamieszkania lub pracy; przysyłanie niechcianych prezentów; kradzież rzeczy ofiary; poszukiwanie kontaktu fizycznego; szantaż; zamawianie usług i produktów w imieniu ofiary; przepytywanie rodziny i znajomych o ofiarę oraz nawiązywanie za ich pośrednictwem kontaktu z nią; oszczerstwa i plotki na temat ofiary rozpowszechniane w jej środowisku lub w Internecie; niszczenie mienia ofiary; agresja wobec ofiary, jej rodziny i znajomych.

Dodatkowego problemu przysparza doprecyzowanie przez ustawodawcę nękania określeniem „uporczywe”. Z pomocą przychodzi orzecznictwo, bardzo jednakże skąpe w odniesieniu do art. 190a k.k. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego (zob. post. SN z dnia 12.12.2013 r., III KK 417/13, LEX nr 1415121): By zachowanie mogło być uznane za stalking, nękanie przez sprawcę musi być uporczywe, a zatem polegać na nieustannym oraz istotnym naruszaniu prywatności innej osoby oraz na wzbudzeniu w pokrzywdzonym uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia. Ustawodawca nie wymaga przy tym, aby zachowanie stalkera niosło ze sobą element agresji. Nadto prawnie irrelewantne jest w kontekście strony podmiotowej tego przestępstwa, czy czyn sprawcy powodowany jest żywionym do pokrzywdzonego uczuciem miłości, nienawiści, chęcią dokuczenia mu, złośliwością czy chęcią zemsty. Dla bytu tego przestępstwa nie ma znaczenia, czy sprawca ma zamiar wykonać swoje groźby. Decydujące jest tu subiektywne odczucie zagrożonego, które musi być oceniane w sposób zobiektywizowany.

Mimo iż stalking nie jest zjawiskiem powszechnie znanym i nie łatwo jest sprecyzować, jakie czyny wyczerpują znamiona tego przestępstwa, jest on problemem coraz większej ilości ludzi. Z punktu widzenia ofiary stalkingu istotnym jest fakt, iż polskie sądy mają możliwość zastosowania zakazu kontaktowania się sprawcy z pokrzywdzonym. Na mocy art. 72 § 1 p. 7 i 7a Kodeksu karnego sąd może nakazać przy zawieszeniu wykonania kary powstrzymanie się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach lub powstrzymanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób. Artykuł 39 pkt 2b k.k. przewiduje z kolei możliwość orzeczenia zakazu kontaktowania się w postaci środka karnego.

Powyższa okoliczność jest jedną z wielu uzasadniających poszukiwanie ochrony prawnej przez pokrzywdzonych. Do zainicjowania postępowania karnego konieczne jest jednak podjęcie odpowiednich działań. W tym celu warto skontaktować się z fachowcem, chociażby po to, aby dowiedzieć się, jak prawidłowo gromadzić materiał dowodowy, aby m.in. nie naruszyć jednocześnie dóbr osobistych stalkera.

Zuzanna Rączkowiak

Aplikant Adwokacki