Spór o ryczałt za ...

Spór o ryczałt za nocleg

Znaczenie przedmiotowego ryczałtu za nocleg można wywnioskować z treści przepisu..

Znaczenie przedmiotowego ryczałtu za nocleg można wywnioskować z treści przepisu § 16 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. 2013 poz. 167). Zgodnie ze wskazanym przepisem ryczałtem jest kwota stanowiąca 25% limitu na nocleg, określonego w poszczególnych państwach podróży. Tabela zawierająca wysokości limitu na nocleg, dla poszczególnych państw stanowi załącznik do wyżej wymienionego rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej.

W związku z powyższym, wydaje się, że kwestia wysokości ryczałtu, jak i metoda jego obliczania, zostały w sposób jednoznaczny uregulowane. Jednakże, w materii ryczałtów za nocleg mamy do czynienia z poważnym sporem pomiędzy pracownikami będącymi kierowcami, a ich pracodawcami. Wynika to między innymi z niejednolitego orzecznictwa Sadu Najwyższego, a także z niedokonywania pełnej wykładni przepisów prawa Unii Europejskiej.

Jak wskazano, znaczenie zwrotu ryczałt za nocleg nie budzi wątpliwości. Przedmiotem sporu jest zakres sytuacji, w których ryczałt za nocleg kierowcy przysługuje.  Zgodnie z § 16 ust. 4 w/w rozporządzenia, pracownikowi – kierowcy ryczałt nie przysługuje w sytuacji zapewnienia przez pracodawcę lub stronę zagraniczną bezpłatnego noclegu. Wątpliwości polskich sądów dotyczą zwrotu „zapewnienie bezpłatnego noclegu”.

W przedmiotowym sporze należy wyróżnić dwa odmienne stanowiska odnoszące się do  wykorzystywania dziennych okresów odpoczynku i skróconych tygodniowych okresów odpoczynku w pojeździe. Zdaniem pracodawców (sektor transportu międzynarodowego) zgodnie z art. 8 ust. 8 Rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85, zapewnienie pracownikowi pojazdu wyposażonego w odpowiednie miejsce do spania dla każdego kierowcy w połączeniu z pokryciem kosztów parkingu i dostępu do węzła sanitarnego, należy traktować jako zagwarantowanie pracownikowi bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 16 ust. 4 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Odmienne zdanie prezentują pracownicy będący kierowcami, którzy powołują się na niejednolite rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego.

Uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2014 r. sygn. akt II PZP 1/14, Sąd Najwyższy odniósł się do kwestii ryczałtów. Sąd Najwyższy we wskazanej Uchwale stwierdził, iż zapewnienie pracownikowi – kierowcy samochodu ciężarowego odpowiedniego miejsca do spania w kabinie pojazdu nie stanowi zapewnienia przez pracodawcę bezpłatnego noclegu. Należy podkreślić, iż przytoczone stanowisko Sądu Najwyższego stanowi odstępstwo od wypracowanej dotychczas przez doktrynę oraz przyjętej wcześniej linii orzeczniczej. W praktyce przedmiotowa Uchwała zapoczątkowała serię pozwów kierowanych przez pracowników przeciwko pracodawcom o wypłatę „zaległych” ryczałtów.

Po zapoznaniu się z zaprezentowanymi stanowiskami należy dokonać dokładnej analizy zależności Uchwały Sądu Najwyższego wobec Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady – oraz vice versa, Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady wobec Uchwały Sądu Najwyższego. Dokonanie powyższej analizy może pomóc rozwiązać obecne problemy interpretacyjne. Ponadto należy zauważyć, iż nie można każdej sprawy dotyczącej ryczałtów traktować w analogiczny sposób. Sąd Najwyższy w przytoczonej Uchwale zwraca uwagę na wiele czynników (między innymi  wyposażenie kabiny pojazdu), decydujących o tym czy nocleg zapewniony przez pracodawcę, można traktować jako nocleg bezpłatny. Mając na względzie powyższe każdą sprawę należy analizować indywidualnie przy zastosowaniu najbardziej dopasowanych rozwiązań – tym bardziej, że w/w. uchwale nie nadano mocy zasady prawnej.

Podkreślenia wymaga iż na terenie Europy przedmiotowy spór ma de facto charakter lokalny i ogranicza się do terytorium Polski. Powyższe ma bardzo negatywny wpływ na kondycję polskiej gospodarki poprzez zmniejszenie konkurencyjności zarejestrowanych w Polsce przedsiębiorców, zajmujących się szeroko rozumianym transportem międzynarodowym.

Obecnie widoczne jest znaczące zaostrzenie sporu z uwagi na brak jednoznacznej regulacji wskazanej kwestii na gruncie prawa krajowego. Regulacje znajdujące się w Rozporządzeniach Ministra Pracy i Polityki Społecznej okazały się na tle obecnych sporów prawnych niewystarczające.  Należy podkreślić, iż wskazana regulacja powinna być zawarta w akcie prawnym o randze ustawy, najlepiej odrębnej od Kodeksu Pracy. Liczne wątpliwości związane z materią ryczałtów oraz silne argumenty każdej ze stron sporu sprawiają, iż sprawy sądowe o wypłatę ryczałtów, należą do bardzo trudnych. W związku z powyższym ważne jest, aby zainteresowana strona przed wdaniem się w spór na drodze sądowej zasięgnęła opinii specjalistów o przysługujących jej uprawnieniach oraz możliwych rozwiązań sporu pomiędzy pracownikiem, a pracodawcą.

Ryszard Cichy
Asystent prawny Kancelarii BCSP